Na początku być może Cię zaskoczę – jeżówka raczej nie jest rośliną, którą znały nasze babcie. W Polsce zyskała popularność dopiero w latach 90-tych XX wieku, choć i tak była zakorzeniona w medycynie ludowej – od setek lat używali jej indiańscy szamani z Ameryki Północnej – leczyli nią rozmaite choroby, od kiły po malarię.
Zapraszam więc na wpis o jeżówce – dowiesz się się z niego w czym roślina przypomina jeża i jakich gości może przyciągnąć do twojego ogrodu, a także o jej właściwościach i zastosowaniach.
Dzisiaj wpis zaczniemy od konkretów, czyli właściwości jeżówki, a w szczególności jej właściwości immunologicznych.
Ziele i korzeń jeżówki zawierają wiele aktywnych biologicznie związków chemicznych. Są to m.in. kwasy kaftarowy i cykoriowy, polisacharydy, alkamidy, glikozydy (echinakozyd, nikotyfloryna).
Substancje te, zawarte w jeżówce, pobudzają działanie układu odpornościowego. A dokładnie to zwiększają aktywność makrofagów i granulocytów – komórek naszego układu immunologicznego, które potrafią dosłownie “pożerać” chorobotwórcze drobnoustroje, które dostają się nieproszenie do naszego organizmu.
Warto dodać, że jeżówka ma też właściwości przeciwzapalne oraz bakteriostatyczne. Odpowiada za nie echinakozyd, który hamuje rozwój bakterii, zwłaszcza paciorkowców i gronkowców.
Preparaty z jeżówki purpurowej najczęściej stosowane są w leczeniu przeziębienia i grypy. Oczywiście stosowanie preparatów z jeżówki ma działanie raczej wspomagające leczenie.
Jeżówka stosowana jest także jako środek wzmacniający odporność i zapobiegający infekcjom. Według badań naukowych, profilaktyczne stosowanie jeżówki zmniejsza ryzyko “złapania” przeziębienia o 10%-20%.
Pamiętaj, że przetwory z jeżówki możesz stosować doustnie nie dłużej niż 10 dni jeśli przyjmujesz je codziennie. Przy stosowaniu co drugi dzień (przy zapobieganiu infekcjom) możesz je zażywać przez około 20 dni. To ważne, aby o tym pamiętać. Jeżeli przesadzisz z jeżówką, paradoksalnie możesz osiągnąć efekt odwrotny od zamierzonego, a więc osłabienie układu odpornościowego. Niestety, ale w tym przypadku doskonale sprawdza się przysłowie “co za dużo, to niezdrowo”.
Chcesz się dowiedzieć więcej o jeżówce? Zajrzyj do mojego wcześniejszego wpisu, do którego link znajdziesz poniżej:
W aptekach znaleźć można całkiem sporo produktów zawierających jeżówkę jako jedyny składnik lub w towarzystwie innych ziół. Jeżówkę znajdziesz nie tylko w lekach czy suplementach diety, ale także w kosmetykach dostępnych w aptece.
Jako samodzielny lek, przetwory z jeżówki dostępne są w postaci soku ze świeżego ziela lub tabletek zawierających suchy wyciąg z ziela jeżówki. Mogą też występować w duecie, np. z babką lancetowatą, aronią, tymiankiem czy innymi ziołami – wtedy najczęściej znajdziesz je pod postacią tabletek, syropów czy płynów doustnych. Ich wskazania to wspomaganie leczenia objawów przeziębienia lub grypy i zapobieganie tym chorobom.
Jeden z leków zawierający oprócz jeżówki także czarci pazur i wiązówkę błotną przeznaczony jest do łagodzenia dolegliwości związanych ze zwyrodnieniem stawów.
Suplementy diety również zawierają jeżówkę jako pojedynczy składnik lub element większej całości. Dostępne są jako tabletki, kapsułki, płyny. Przeznaczone są dla osób chcących utrzymać prawidłowy poziom odporności organizmu, a także jako środki wspomagające prawidłową pracę stawów. Także suszone ziele jeżówki można nabyć jako suplement diety.
Teraz strefa beauty: także przemysł kosmetyczny wykorzystuje właściwości jeżówki. Ze względu na to, że jeżówka dobrze działa także na różne problemy skórne, takie jak łagodny trądzik, oparzenia, odmrożenia, podrażnienia i inne, znalazła ona zastosowanie w pomadkach i balsamach do ust czy też jako składnik maści rozgrzewających.
Działania niepożądane związane ze stosowaniem jeżówki zwykle związane są z nadwrażliwością organizmu. Mogą się objawiać jako wysypka, pokrzywka, świąd skóry czy opuchlizna. W bardzo rzadkich przypadkach może dojść do poważniejszej reakcji jak np. wstrząs anafilaktyczny.
Pamiętaj też o tym, żeby nie zażywać jeżówki zbyt długo! (patrz wyżej).
Niestety pomimo wielu zalet tej rośliny, nie każdemu dane jest z nich korzystać. Istnieją grupy osób, które nie powinny zażywać jeżówki, gdyż może to pogorszyć ich stan zdrowia. Sprawdź czy należysz do którejś z tych grup.
Na jeżówkę powinny uważać osoby uczulone na jakiekolwiek rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae), a więc nie tylko na samą jeżówkę ale też np. rumianek, mniszka lekarskiego, nagietka czy arnikę górską.
Jeżówka nie powinna być stosowana w czasie ciąży.
Choć stosowanie jeżówki w czasie laktacji jest uznawane za mało ryzykowne, jeśli karmisz piersią i tak lepiej skonsultuj się ze swoim lekarzem – ostrożności nigdy za wiele!
Przetwory z jeżówki mogą być podawane dzieciom powyżej 12. roku życia.
Stosowanie się do zasad prawidłowej suplementacji i farmakoterapii jest bardzo ważnym czynnikiem powodzenia i bezpieczeństwa stosowanych przez nas produktów. Pamiętaj o tym także podczas stosowania produktów ziołowych.
***
A teraz zapraszam na odrobinę wiedzy botanicznej o jeżówce!
gatunek: Jeżówka purpurowa (łac. Echinacea purpurea (L.) Moench.)
rodzina: Astrowate (łac. Asteraceae)
Jeżówka purpurowa jest okazałą rośliną – osiąga od 40 cm do 1,5 m wysokości. Jej łodyga pnie się prosto w górę i posiada niewiele rozgałęzień. Może przybierać czerwony odcień. Liście są dość grube, jajowate i ząbkowane.
Kwiatostany jeżówki składają się z dwóch typów kwiatów. Kwiaty rurkowate tworzą wypukły, ciemniejszy środkowy stożek. Do każdego z nich przyrośnięty jest przykwiatek – mały listek, który u jeżówek jest wyjątkowo twardy i ostro zakończony. Wierzchołki przykwiatków wystają ponad kwiaty rurkowate i nadają wypukłemu środkowi kwiatostanu jeżówki kolczastą aparycję, kojarzącą się z kłującym grzbietem jeża (tak, właśnie stąd nazwa rośliny ;)). “Płatki” natomiast to tak naprawdę kwiaty języczkowate – obok rurkowatych drugi typ kwiatów składających się na kwiatostan jeżówki. Są dość pokaźnych rozmiarów, mają różowe lub purpurowe zabarwienie i często są odchylone w dół.
Teraz ciekawostka: jeżówka jest rośliną miododajną – sprawi więc, że twój ogród będzie miejscem częstych odwiedzin pszczół i motyli – jak widać jest pożyteczna nie tylko dla ludzi.
Jeżówka purpurowa występuje w wielu odmianach, i mają one różne kolory kwiatów – od białych, przez biało-zielone, żółte, aż do różowych i purpurowych. W zielarstwie wykorzystuje się rośliny o klasycznym różowym i purpurowym zabarwieniu kwiatów. W zielarstwie czasem wykorzystywane są też dwa inne gatunki jeżówki – jeżówka wąskolistna (Echinacea angustifolia) i jeżówka blada (Echinacea pallida). Jeżówka wąskolistna wygląda bardzo podobnie do purpurowej, ale ma, uwaga, węższe liście i jest nieco niższa. Jeżówka blada natomiast jest mniejsza i ma bardzo cienkie “płatki”.
Jeżówka przybyła do nas zza oceanu – z Ameryki Północnej. W swojej ojczyźnie rośnie zwykle na terenach stepowych, przy strumykach i w rzadkich, świetlistych lasach.
W Polsce hodowana jest jako roślina ozdobna i lecznicza. Czasem jak zbieg ucieka z ogrodów lub plantacji i przejściowo dziczeje, dlatego w naturze takiego uciekiniera można spotkać głównie w okolicach upraw.
Jeżówka to idealna roślina dla osób nie lubiących marnotrawstwa, taka roślinka w stylu zero waste. Jako surowiec wykorzystuje się zarówno ziele (Echinaceae purpureae herba), jak i korzeń (Echinaceae purpureae radix). Tak więc cała roślina jest użyteczna, a oba surowce mają to samo działanie.
Ziele zbiera się w czasie kwitnienia, najlepiej z dwu- lub trzyletnich roślin. Korzenie zbiera się po sezonie kwitnienia, a więc jesienią. Surowce należy suszyć w temperaturze nie wyższej niż 45-50°C (korzenie można suszyć pocięte). Do części przetworów z jeżówki wykorzystuje się świeże, nie wysuszone ziele lub korzeń (w przypadku wspomnianych wcześniej dwóch innych gatunków jeżówki (wąskolistnej i bladej) surowcem jest jedynie korzeń).
A na koniec – bonus dla odważnych, czyli:
Zdrowotności!
Pan Tabletka
***
P.S. A jak już dopadnie Cię choróbsko to na wygrzanie i przeziębienie polecają się moje autorskie przepisy: spróbuj Białego Naparu, syropu z cebuli czy Imbirowe love. Są pyszne!
P.S. 2: Chcesz się dowiedzieć, czy Twoje dziecko może nie chorować? Wyjaśniłem to w mojej książce „Odporność” (klik!).
P.S. 3: Jeżeli interesują Cię inne naturalne składniki wzmacniające odporność, poczytaj mój wpis o colostrum (klik) i laktoferynie (klik!).
1. Echinacea purpurea (jeżówka purpurowa). https://www.atlas-roslin.pl/pelna/gatunki/Echinacea_purpurea.htm. Accessed April 18, 2022.
2. Ożarowski A, Jaroniewski W. Rośliny Lecznicze i Ich Praktyczne Zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych; 1987.
3. European Medicines Agency. European Union Herbal Monograph on Echinacea Purpurea (L.) Moench, Herba Recens.; 2006. www.ema.europa.eu/contact. Accessed April 19, 2022.
4. European Medicines Agency. European Union Herbal Monograph on Echinacea Purpurea (L.) Moench, Radix.; 2009. www.ema.europa.eu/contact. Accessed April 19, 2022.
5. Karsch-Völk M, Barrett B, Kiefer D, Bauer R, Ardjomand-Woelkart K, Linde K. Echinacea for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2014;2014(2).
6. Różański H. Zioła wzmagające odporność organizmu na infekcje. b.d.