Długie, żółte kwiatostany nawłoci to nieodłączny element polnych i leśnych zarośli w środku lata – znacie je? Założę się, że tak 😉 Chociaż pierwsze skojarzenie przywodzi nam na myśl efektowną nawłoć kanadyjską, to większe znaczenie lecznicze ma jednak nieco skromniejsza nawłoć pospolita.
Spis treści
Tradycyjnie zaczniemy od wyjaśnienia, jak to się w ogóle dzieje, że takie ziółko może nam pomóc. Będzie trochę przynudzania, ale spokojnie, zaraz przez to przebrniemy. Ziele nawłoci pospolitej zawiera kompleks flawonoidowy, z których najważniejsze to kwercetyna, izokwercetyna, rutyna i kemferol, ponadto są obecne garbniki, kwasy wielofenolowe (kawowy, chlorogenowy), saponiny, kwasy organiczne, sole mineralne oraz olejek eteryczny. Uff, przebrnęliśmy 😉
Teraz trochę konkretów: tradycyjne zastosowanie nawłoci pospolitej opiera się głównie o jej działanie moczopędne, które przypisywane jest flawonoidom i olejkowi eterycznemu. Obecnie nawłoć jest zazwyczaj jednym ze składników ziołowych mieszanek stosowanych w kamicy moczowej oraz infekcjach nerek i pęcherza moczowego. Zewnętrznie napary z nawłoci mogą być używane do płukania ust i gardła w stanach zapalnych oraz na skórę, przy trudno gojących się ranach.
Chcesz wiedzieć więcej? Oto inne rośliny działające na układ moczowy: m.in. pokrzywa (klik!), tarnina (klik!) i skrzyp polny (klik!).
Najłatwiej stosować ziele nawłoci w postaci naparu: 1 łyżkę ziela zalewamy szklanką gorącej wody i pozostawiamy pod przykryciem na 20 minut. Po tym czasie odcedzamy i tak sporządzony napar można pić 2-3 razy dziennie po ¼ – ½ szklanki, przed posiłkami. Napar można stosować także zewnętrznie np. do okładów.
Do płukania gardła i jamy ustnej lepiej sprawdzi się odwar – półtora łyżki ziela zalewamy szklanką wody, ogrzewamy i delikatnie gotujemy 3 minuty, po czym odstawiamy pod przykryciem na 10 minut i odcedzamy.
Wiele znanych od lat działań ziela nawłoci pospolitej zostało potwierdzonych w badaniach, zarówno w warunkach laboratoryjnych (testy in vitro i na zwierzętach), jak i z udziałem ludzi.
Przeciwzapalny efekt wodnych i alkoholowych ekstraktów z nawłoci pospolitej został udowodniony w kilku niezależnych od siebie badaniach. Preparaty z nawłoci były skuteczne w usuwaniu obrzęków oraz zapalenia stawów u zwierząt laboratoryjnych, a w jednym przypadku siła działania była porównywalna z lekami przeciwzapalnymi (kwasem salicylowym i indometacyną).
Kolejne testy wykazały efekt rozkurczowy wobec mięśni gładkich (pęcherza, jelit oraz naczyń krwionośnych), antyoksydacyjny oraz przeciwbólowy.
W badaniach in vitro potwierdzono również działanie przeciwbakteryjne ekstraktów z nawłoci wobec Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis oraz stosunkowo słabe działanie przeciwgrzybicze.
Ziele nawłoci ma również pewien wpływ immunomodulujący i przeciwnowotworowy, jednak potrzeba kolejnych badań, by te niedawno odkryte działania zostały potwierdzone.
Zarówno w testach na zwierzętach, jak i w badaniach klinicznych z udziałem ludzi jednoznacznie potwierdzono działanie moczopędne ekstraktów z nawłoci pospolitej. W warunkach laboratoryjnych sprawdzano aktywność diuretyczną poszczególnych składników surowca, m.in. flawonoidów.
U ludzi z objawami dyzurii, częstomoczem, bolesnym parciem na pęcherz z towarzyszącym lub nie stanem zapalnym, zauważono znaczną ich redukcję i poprawę stanu chorych. Ziołowe preparaty złożone dały pozytywne efekty w łagodzeniu objawów kamicy moczowej oraz zespołu pęcherza nadreaktywnego, jednak faktyczny wpływ samego ekstraktu z nawłoci pospolitej jest nieznany.
Po napary z nawłoci pospolitej ani po preparaty z jej ekstraktami nie powinni sięgać uczuleni na rośliny z rodzaju Asteraceae (Compositeae) oraz osoby z chorobami serca lub nerek (np. niewydolność serca lub nerek), u których zalecane jest zmniejszone spożywanie płynów, gdyż wzrasta ryzyko odwodnienia. Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania, nie powinny stosować nawłoci kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, a także dzieci do 12. roku życia.
Preparaty z nawłoci pospolitej są na ogół dobrze tolerowane, jednak mogą zdarzyć się reakcje uboczne związane z nadwrażliwością lub problemy żołądkowe (np. bóle brzucha czy zgaga). Zalecana dobowa dawka to 6-12 gram suchego ziela nawłoci, a czas trwania terapii nie powinien przekraczać 4 tygodni.
***
gatunek: Nawłoć pospolita (łac. Solidago virgaurea)
rodzina: astrowate (łac. Asteraceae (Compositeae))
Nawłoć pospolita to roślina o prostej, wzniesionej łodydze, która osiąga maksymalnie metr wysokości. Prawie wszystkie liście nawłoci są zgromadzone tuż nad ziemią, mają jajowaty kształt i piłkowany brzeg. Posiada drobne, żółte kwiaty rurkowe, zebrane w koszyczki, które tworzą podłużne kwiatostany na szczycie łodygi. Nawłoć pospolita kwitnie od czerwca do września.
Najczęściej nawłoć pospolitą można spotkać w skupiskach na polanach, łąkach, wrzosowiskach, w zaroślach i widnych lasach. Jest pospolita w całej Polsce, jednak o wiele częściej spotykana jest jej siostra, nawłoć kanadyjska, o bardziej rozłożystych kwiatostanach. Chociaż bywa uprawiana jako roślina ozdobna, to w naturalnym środowisku tworzy silne skupiska, wypierając rodzime gatunki roślin. Co więcej, odmiana canadensis znajduje się na europejskich listach gatunków inwazyjnych!
W ziołolecznictwie mają zastosowanie wysuszone pędy rośliny wraz z liśćmi i kwiatostanami (o długości około 25 cm). Zbiera się je od lipca do września i suszy w zacienionym i przewiewnym miejscu. Pędy można powiązać w pęki i powiesić pod sufitem, np. na strychu, lub rozłożyć na płasko na cienkim, naturalnym materiale lub papierze i często przewracać.
Zdrowotności!
Pan Tabletka
P.S. Jeżeli szukacie pomocy w trudnym zadaniu tworzenia zielnika, to polecam Wam serdecznie moją prasę do suszenia roślin – naprawdę świetna rzecz! I super zabawa dla dzieciaków 🙂
1.https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/final-community-herbal-monograph-solidago-virgaurea-l-herba_en.pdf
2. https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/assessment-report-solidago-virgaurea-l-herba_en-0.pdf
3. https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/assessment-report-solidago-virgaurea-l-herba_en.pdf
4. https://klaudynahebda.pl/nawloc/
5. Ożarowski A., Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie IWZZW 1987.
6. B-E. van Wyk, M. Wink Rośliny lecznicze świata. Ilustrowany przewodnik. Wyd. I, MedPharm Polska.
7. Jan Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982
8. Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005.