Chaber bławatek – na co działa?

Chaber bławatek to roślina znana nie tylko z pięknego koloru jej kwiatów. Jakie właściwości lecznicze ma chaber bławatek? Czy chaber działa na oczy? Jak wygląda samodzielna uprawa chabra bławatka? Czy roślina jest bezpieczna dla wszystkich?

Chaber bławatek – właściwości lecznicze

Przed nami powtórka z chemii. No, może z chemii rozszerzonej 😉 Kwiat chabra bławatka obfituje przede wszystkim w antocyjany, a dokładnie w glikozydy antocyjanowe, które są naturalnymi barwnikami jego płatków. Spośród nich w największej ilości występują cyjanina i pelargina. Co ciekawe, kolor kwiatów chabra zależy także od obecnych w nich metali, z którymi cyjanina tworzy kompleksy. Ponadto zawierają flawonoidy, karotenoidy, garbniki, związek gorzki – centaurynę oraz sole mineralne z przewagą soli manganu.

Chaber bławatek – na co działa?

Chaber bławatek jest znany ze swoich właściwości leczniczych. Jego suszony kwiat był bardzo często stosowany w medycynie tradycyjnej, jednak do tej pory nie ma badań, które uzasadniają i potwierdzają jego właściwości lecznicze. Podejrzewa się, że za działanie odpowiedzialne są w głównej mierze antocyjany z cyjaniną na czele. Jakie są zatem właściwości lecznicze chabra bławatka?

• Napary z tego surowca były niegdyś używane jako dość silny środek moczopędny i lekko dezynfekujący w przewlekłych, niegroźnych schorzeniach nerek i dróg moczowych.
• Stosowano je także w celu poprawy pracy woreczka żółciowego i wątroby.
• Właściwości przeciwzapalne i łagodzące naparów z kwiatów bławatka miały duże znaczenie w łagodzeniu stanów zapalnych oczu.
• Zewnętrznie były też stosowane w leczeniu trudno gojących się ran i owrzodzeń.
• Napary z płatków mogą być używane zewnętrznie jako płukanki do skóry głowy i włosów przy łupieżu, a także do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych.

Kwiaty chabra bławatka były wykorzystywane do produkcji niebieskiej farby w czasach, gdy nie znano jeszcze chemicznych barwników. Służyła wówczas do barwienia wełny. Obecnie wyciągi z kwiatów chabra są stosowane do barwienia produktów spożywczych. W tradycji kujawskiej znane jest tzw. “winko z chabru”, które było orzeźwiającym, słodko-kwaśnym napojem przygotowywanym głównie dla dzieci. “Winko” zostało wpisane na listę produktów tradycyjnych województwa kujawsko-pomorskiego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2017 roku.

Zastosowanie chabra bławatka

Obecnie kwiaty chabra bławatka mają niewielkie znaczenie lecznicze, ale za to są częstym składnikiem aromatycznych herbat ziołowych. Można je zjadać na surowo – stanowią bardzo efektowny dodatek do deserów, letnich lemoniad czy sałatek. Spróbuj przygotować kostki lodu z zatopionymi w środku płatkami chabra – zapewniam, efekt wow gwarantowany! 

Napar z chabra bławatka

Jedną lub dwie łyżki wysuszonych płatków chabra bławatka zalej szklanką wrzącej wody i zaparzaj pod przykryciem przez 15 minut. Następnie odcedź. Tak przyrządzony i ostudzony napar chabrowy może posłużyć jako płukanka na bolące gardło lub opuchnięte dziąsła.

Lemoniada z płatków chabra bławatka

W upalne letnie dni lub na wieczorny grill z przyjaciółmi świetnym pomysłem będzie przygotowanie chabrowej lemoniady. Przepis może się wydawać ciut skomplikowany, więc najpierw spróbuj zrobić jedną, niewielką porcję.

Przepis

Dla kogo

Dla dorosłych i dzieci, ale tylko do pojawienia się alkoholu w lemoniadzie wskutek fermentacji 🙂

Propozycja podania

Lemoniada chabrowa najlepiej smakuje lekko schłodzona.

Składniki (na słoik o pojemności 1 l)

pół litra płatków chabra bławatka (czyli pół słoika)
ok. 1 litr wody
5-6 łyżek cukru białego
sok z połowy cytryny

Przygotowanie

• Płatki chabra bławatka zbierz w suchy, pogodny dzień. Wsyp do słoika, tak, by zajęły ½-⅓ jego wysokości.
• Zagotuj wodę, rozpuść w niej cukier i odstaw do wystudzenia.
• Do chłodnej wody dodaj sok z cytryny, zalej nią płatki w słoiku, przemieszaj wyparzoną łyżką, zakręć i odstaw w słoneczne miejsce, np. na parapet. Już następnego dnia lemoniada powinna zyskać jasnoróżowy kolor.
• Napój jest gotowy po kilku dniach, gdy lekko sfermentuje (zaczną pojawiać się pęcherzyki gazu). Czasem proces fermentacji może przebiegać dość szybko i gwałtownie – wtedy przestaw słoik w ciemne miejsce i odkręć na ok. godzinę, dzięki temu proces wyhamuje.
• Gotową lemoniadę odcedź do dzbanka lub szklanej butelki – można wypić ją od razu lub przechowywać przez kilka miesięcy w ciemnym i chłodnym miejscu. Z czasem będzie nabierać coraz bardziej wytrawnego smaku, będzie również zawierała alkohol.

Kiedy nie stosować/unikać chabra bławatka?

Chaber bławatek należy do rodziny astrowatych o dużym potencjale alergizującym. Osoby uczulone na surowce i wyciągi roślinne powinny unikać stosowania chabra bławatka, także zewnętrznie. Jeśli zauważysz u siebie lub kogoś bliskiego objawy uczulenia, natychmiast zaprzestań jego stosowania i skorzystaj z pomocy lekarza lub farmaceuty, jeśli to konieczne.

Stosowanie chabra bławatka u dzieci i kobiet w ciąży oraz karmiących

Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa chabra bławatka u dzieci oraz kobiet w ciąży i karmiących piersią, nie zaleca się u nich jego stosowania.

***

Jak wygląda chaber bławatek?

gatunek: Chaber bławatek (łac. Centaurea cyanus)
rodzina: astrowate (łac. Asteraceae)

Chaber bławatek to roślina jednoroczna, która osiąga do ok. pół metra wysokości. Posiada długą i cienką łodygę oraz podłużne, dość wąskie liście. Dolne liście czasem mają kilka ząbków. Liście wraz z łodygą posiadają na całej długości szaro-białe, wełniste owłosienie. Chaber bławatek słynie z pięknych, ciemnobłękitnych kwiatów o długich i wąskich, tzw. języczkowatych, płatkach. Kwitnie od czerwca nawet do października, jesienią na miejscu koszyczków kwiatowych pojawiają się pierzaste nasiona w ogromnej ilości (700-1600 z jednej rośliny).

Chaber bławatek jest rośliną silnie miododajną, cenioną przez pszczelarzy.

Więcej o miodach? Zerknij tutaj!

• Fałszywy miód? Czy wiesz jak odróżnić podróbkę od prawdziwego miodu? Sprawdź tutaj (klik!)
• A może sprawdzisz przepis na Turbomiód (klik)?

Gdzie rośnie chaber bławatek?

Chaber bławatek w naszym kraju jest pospolitym chwastem w zbożach. Można go spotkać też na nieużytkach, rowach, polach i łąkach. Lubi lekko wilgotne, słoneczne stanowiska, ale równie szybko dostosowuje się do odmiennych warunków. Nie toleruje jedynie mocno podmokłych terenów. Jest gatunkiem wskaźnikowym gleby ubogiej w wapń.

Chaber bławatek – uprawa samodzielna

W przydomowych ogródkach i na balkonach można sadzić hodowlane odmiany chabra bławatka o najróżniejszych kolorach. Ogrodowe bratki przybierają barwy białe (Weisser Ball), czerwone (Red Boy), różowe (Rosa Ball), ciemnoniebieskie (Blue Boy), a nawet czarne (Black Ball). Warto o nich pamiętać obsadzając wiosną swoje rabatki kwiatowe, gdyż są bardzo dobrym źródłem pożywienia dla pszczół.

Chaber bławatek – zbiór

Surowcem o znaczeniu leczniczym są kwiaty chabra bławatka bez koszyczków kwiatowych (Cyani flos). Na zbiór chabra bławatka najlepiej udać się w czerwcu, czyli na początku jego kwitnienia, w pogodny dzień, gdy już odparuje poranna rosa. Można od razu wyskubywać z koszyczków niebieskie płatki (te zewnętrzne, “środki” nie mają znaczenia) lub ścinać “główki” i oddzielać płatki później. Jest to praca, która wymaga nieco cierpliwości i precyzji. Suszymy je w zacienionym, mocno przewiewnym miejscu, dość krótko (1-2 dni), gdyż są bardzo delikatne i przy dłuższym suszeniu bledną i tracą swoje właściwości. Wysuszone płatki chabra bławatka najlepiej przechowywać w przewiewnych, papierowych torebkach.

Zdrowotności!

Pan Tabletka

P.S. A może zainteresują Cię moje lniane produkty: zestaw 3 lnianych worków do przechowywania owoców i warzyw (klik!), worek do przechowywania chleba (klik!), woreczek na Gałganek Aliny (klik!) albo EkoTorba na zakupy (klik!)?

Źródła

1.Ożarowski A., Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie IWZZW 1987.
2. B-E. van Wyk, M. Wink Rośliny lecznicze świata. Ilustrowany przewodnik. Wyd. I, MedPharm Polska.
3. S. Kohlmunzer, Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydanie V unowocześnione. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998.
4. Bańkowski Cz., Serwatka J. Pożyteczne chwasty Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1977
5. https://www.agro.basf.pl/Documents/broszury/atlas-chwastow-basf-2018.pdf?1570452702795 (dostęp dnia 19.04.2022)
6. https://zioloweherbarium.pl/chaber-blawatek/ (dostęp dnia 19.04.2022)
7. https://muratordom.pl/ogrod/rosliny/chaber-blawatek-uprawa-chabra-i-zastosowanie-w-ogrodzie-wlasciwosci-lecznicze-chabra-aa-ZFHw-W64G-nk8d.html (dostęp dnia 19.04.2022)
8. https://www.gov.pl/web/rolnictwo/winko-z-chabru (dostęp dnia 19.04.2022)
9. https://smacznapyza.blogspot.com/2017/07/lemoniada-chabrowa-napoj-blawatkowy.html (dostęp 19.04.2022)