Kurkuma to jedna z podstawowych przypraw, używanych w kuchni azjatyckiej, ale nie tylko tam – bo czy ktoś wyobraża sobie np. paellę bez tej pięknej barwy?. To właśnie ona nadaje ten charakterystyczny, złocisto-żółty kolor potrawom, przez co jest też używana jako barwnik spożywczy.
Spis treści
gatunek: Ostryż długi (łac. Curcuma longa)
rodzina: Imbirowate (łac. Zingiberaceae)
Przyprawa, którą widzimy na półkach sklepowych, to sproszkowane kłącze ostryżu długiego, choć coraz częściej można też ją spotkać w całości. Kurkuma uprawiania jest przede wszystkim w Indiach, południowych Chinach, a także w Tajlandii, Kambodży, Malezji, Indonezji i na Filipinach. Co ciekawe, kłącze wyglądem bardzo przypomina imbir, jednak jest od niego mniejsze – zwróćcie na to uwagę w sklepie. Dopiero po przekrojeniu widać różnicę – soczysty, żółto-pomarańczowy kolor kurkumy znacznie różni się od blado-żółtego koloru imbiru.
Główną substancją, występującą w kurkumie jest kurkumina – to ona nadaje kłączu tą charakterystyczną barwę, a także odpowiada za jej właściwości zdrowotne. Ciekawe jest to, że aby zwiększyć wchłanianie kurkuminy należy ją połączyć z piperyną, czyli substancją aktywną, występującą w pieprzu. Jeśli będziecie gotować danie z kurkuma, dorzućcie też szczyptę pieprzu – organizm kiedyś Wam za to podziękuje.
Smak kurkumy jest trudny do opisania, ale kto raz jej spróbował, doskonale wie, że jest to przyprawa jedyna w swoim rodzaju. Jeśli miałbym opisać jej smak to wyszczególniłbym ziemiste akordy (pochodzące z turmeronu i arturmeronu), łączące się ze świeżym, cytrusowo-eukaliptusowym aromatem nadanym przez cyneol i cytral.
Kurkuma jest coraz powszechniej obecna na polskich talerzach. Jest to składnik popularnej mieszanki przypraw, czyli curry. Doskonale nadaje się do doprawiania drobiu, ryb, a także warzyw, m.in. kabaczków, cukinii czy kalafiorów.
Nie warto kupować kurkumy na zapas – jeżeli opakowanie zostało otwarte, przyprawa dość szybko wywietrzeje i straci swój aromat. Otwarte opakowanie należy przechowywać w suchym miejscu.
Zapomnijmy na chwile o walorach kulinarnych kurkumy i skupmy się na jej właściwościach prozdrowotnych, bo jest ich całkiem sporo. Przede wszystkim, kurkuma wspomaga trawienie: działa rozkurczająco na mięśnie gładkie dróg żółciowych, pobudza wydzielanie żółci, ułatwia jej przepływ, zapobiega też zastojom żółci w pęcherzyku żółciowym, przez co nie tworzą się kamienie żółciowe. Dodatkowo zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, dlatego jest stosowana w leczeniu objawów łagodnych zaburzeń trawienia oraz upośledzenia czynności wątroby i dróg żółciowych o niewielkim nasileniu, m.in. uczucia pełności, powolnego trawienia czy wzdęć.
(Jeśli potrzebujesz dodatkowej pomocy w temacie trawienia, to podrzucam moje analizy: na wzdęcia (klik!) i na wątrobę (klik!).)
Kurkuma wykazuje także działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne oraz działa antybakteryjnie i przeciwgrzybiczo.
Kurkuma to składnik mieszanki przypraw, które wchodzą w skład Złotego mleka – napoju, który świetnie rozgrzewa, wspomaga zdrowienie i po prostu dobrze smakuje. Tutaj przepis (klik!), a tutaj gotowiec – mieszanka przypraw gotowa do kupienia (klik!).
Stosowanie kurkumy jest przeciwwskazane u osób z nadwrażliwością na substancję czynną. Dodatkowo, na kurkumę powinni uważać pacjenci z niedrożnością lub zapaleniem dróg żółciowych, chorobami wątroby, kamieniami żółciowymi i wszelkimi innymi chorobami dróg żółciowych – jej działanie stymulujące wydzielanie żółci może nasilić objawy choroby. Jeśli macie do czynienia z nalewkami z dodatkiem kurkumy – należy uważać na zawartość etanolu oraz nie podawać jej dzieciom.
Kurkuma, a właściwie kurkumina, jak każda substancja czynna, może wywoływać działania niepożądane. Mogą to być łagodne objawy suchości w ustach, wzdęcia albo podrażnienia żołądka.
U dzieci należy ostrożnie podawać kurkumę – niektóre źródła podają, że może być używana jako surowiec pobudzający apetyt powyżej 4. roku życia, a EMA nie zaleca jej stosowania poniżej 18. roku życia. Niestety, nie ma wielu źródeł potwierdzających bezpieczeństwo stosowania kurkumy w ciąży i podczas karmienia piersią, dlatego przyszłe i młode mamy powinny ostrożnie do niej podchodzić.
Zdrowotności!
Pan Tabletka
P.S. Dla babci, dziadka, taty, mamy – poleca się zestaw prezentowy (klik!) 🙂
P.S. 2 A tutaj podrzucam gotowy zestaw do przygotowania Białego Naparu (klik!) – spokojnie wystarczy na kilka porcji 🙂
Źródła:
1. DiSilvestro, R.A., Joseph, E., Zhao, S., Bomser, J. (2012). Diverse effects of a low dose supplement of lipidated curcumin in healthy middle aged people. Nutrition journal, 11, 79.
2. European Medicines Agency (2018). European Union herbal monograph on Curcuma longa L., rhizoma. Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC). Dostępne na: https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/final-european–union-herbal-monograph-curcuma-longa-l-rhizoma-revision-1_en.pdf.
3. Farrimond, S. (2018). The Science of Spice, DK. s. 204-205.
4. Gawłowska, A., Halarewicz, A., Jabłoński, J., Bernades-Rusin, M. (2018). Atlas przypraw. Warszawa: Wydawnictwo SBM, s. 116-117.
5. Markuza-Bienicka, M. (1981). Zioła i przyprawy mojej kuchni. Warszawa: Wydawnictwo Wiatra, s. 46.
6. Matławska, I. (red.) (2008). Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydanie trzecie poprawione i uzupełnione. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, s. 357-358.
7. ORAC Values (2020). Antioxidant Values of Foods & Beverages. Dostępne na: https://www.superfoodly.com/orac-values/.
8. Rodrigues, H., Martins, T., Santana, N. i in. (2021). Antioxidant and anti-inflammatory response to curcumin supplementation in hemodialysis patients: A randomized, double–blind, placebo-controlled clinical trial. Clinical nutrition ESPEN, 44, s. 136–142.
9. Santos-Parker, J.R., Strahler, T.R., Bassett, C.J. i in. (2017). Curcumin supplementation improves vascular endothelial function in healthy middle-aged and older adults by increasing nitric oxide bioavailability and reducing oxidative stress. Aging, 9 (1), s. 187–208.
10. Szaciłło, K., Szaciłło, M. (2018). Przyprawy, które leczą. Warszawa: Wydawnictwo Zwierciadło, s. 174.