Ze względu na swój kształt anyż doskonale wpisuje się w klimat świąteczny, stąd nietrudno się go doszukać na wielu zdjęciach z potrawami bożonarodzeniowymi. Anyż to popularny składnik ciast, deserów, rozgrzewających naparów i herbat. Najczęściej towarzyszy mu kardamon, cynamon czy goździki (klik!). Ja sam go uwielbiam – dodaję do każdego możliwego dania (o tym, do czego można go dodać napisałem niżej).
Spis treści
gatunek: Anyż gwiazdkowy (łac. Illicium verum)
rodzina: Cytryńcowate (łac. Schisandraceae)
To, co popularnie nazywamy anyżem to roślina o łacińskiej nazwie Illicium verum (ang. Star anise), czyli anyż gwiazdkowy, roślina pochodząca z rodziny cytryńcowatych. Anyż gwiazdkowaty naturalnie występuje w południowo-zachodnich Chinach i północnym Wietnamie. Roślina nie lubi wilgoci i zimna – do wzrostu potrzebuje przede wszystkim suchego i gorącego klimatu. Uprawiany jest także w Indiach, Laosie, na Filipinach, w Japonii i na Tajwanie. Te brązowe gwiazdki, które służą nam do wzbogacania smaku potraw to suszone owoce anyżu gwiazdkowatego. Zbierane są od późnego lata aż do wczesnej zimy, a potem suszone na słońcu, aż strąki się rozdzielą i ukażą ziarenka.
Nie jest łatwo opisać smak anyżu (najlepiej go po prostu spróbować). Powiedziałbym jednak, że anyż to połączenie słodyczy z lekko kwiatowym aromatem (dzięki linalolowi), świeżością eukaliptusu (za którą odpowiada cyneol), wzbogacona o pieprzno-cytrusową nutę felandrenu. Brzmi pięknie, prawda? Za słodycz anyżu odpowiada związek chemiczny o nazwie anetol, który stanowi większość składu procentowego olejku eterycznego anyżu. I tu ciekawostka: anetol jest 13 razy słodszy od cukru!
Jak w każdej przyprawie, której źródłem aromatyczności są olejki eteryczne, po zmieleniu aromat dosyć szybko wyparowuje, więc polecam trzymać je w całości i mielić w razie potrzeby – wszystko po to, żeby wydobyć jak najwięcej aromatu z tych małych gwiazdek. Ciekawostką jest to, że większość aromatu anyżu znajduje się nie w nasionkach, ale w wysuszonych owocolistkach. Anyż najlepiej przechowywać w suchym miejscu.
Moi wspaniali Czytelnicy doskonale znają moje zamiłowanie do kuchni i zdrowego jedzenia. Jestem wielkim fanem przypraw, a jak jeszcze mają zastosowanie lecznicze, to już w ogóle trafiają na moją top listę (anyż znajduje się na wysokiej pozycji). Do czego zazwyczaj dodaję anyż? Z najbardziej oczywistych dań wymienić muszę napary (anyż to jeden ze składników mojego Białego Naparu – tutaj przepis (klik!), rozgrzewające herbaty czy kawy. Doskonale nadaje się do deserów czy ciast. Z mniej oczywistych dań polecam dodatek anyżu do białej i czerwonej kapusty, a także do niektórych sosów. O kuchni azjatyckiej już nawet nie będę wspominał 😉
Chcąc przygotować biały napar możesz skorzystać z przygotowanego przeze mnie gotowego, degustacyjnego zestawu na biały napar (klik!), który świetnie będzie smakował (i wyglądał ;)) w unikalnym kubku (klik!) projektu mojego autorstwa.
Ahhh, odsuńmy na razie wszystkie myśli o tych aromatycznych potrawach i skupmy się na tym, co przede wszystkim chcę Wam dziś przekazać – a mianowicie jakie anyż ma właściwości prozdrowotne. I tu warto skupić się na anyżowym olejku eterycznym. Olejek eteryczny z anyżu gwiazdkowego bogaty jest w flawonoidy, alkaloidy, triterpenoidy, saponiny, taniny i antrachinony. Wiem, dużo tych zagadkowych nazw, zaraz postaram się Wam opowiedzieć, jak działa olejek anyżu.
Wykazano, że anyż gwiaździsty ma właściwości przeciwwirusowe, i to głównie dzięki obecności kwasu szikimowego (który jest m.in. używany do produkcji popularnego leku na wirusa grypy, oseltamiwiru – obecnie jest to główne źródło substancji). Obecnie prowadzonych jest wiele badań, sprawdzających skuteczność przeciwwirusową innych składników olejku anyżowego.
Oprócz tego anyż ma właściwości:
Jak widać, spożywanie anyżu przynosi nie tylko korzyści smakowe 😉 Patrząc na właściwości nietrudno się domyślić, że anyż stosowany jest najczęściej pomocniczo na choroby wirusowe (m.in. grypę, przeziębienie) oraz choroby układu oddechowego (kaszel, zapalenie oskrzeli).
Czy ktoś z Was pił kiedyś ouzo? Grecki alkohol o intensywnym, anyżowym smaku? Jako aperitif pije się go po rozcieńczeniu z wodą i wówczas napój traci swoją klarowność i zyskuje mleczną barwę. Zastanawialiście się kiedyś dlaczego? To przez anetol – jest to słabo rozpuszczalny w wodzie związek, więc po dodaniu wody do alkoholu, w którym anetol był rozpuszczony, anetol wytrąca się do większych kropel – stąd nieklarowna barwa.
Skoro o alkoholach już mowa, to korzystając z okazji, podsyłam Wam swój tekst o tym jakich leków nie łączyć z alkoholem (klik!).
Generalnie anyż uważany jest za bezpieczny składnik i nie raportuje się wielu działań niepożądanych, związanych z jego przyjmowaniem. Wśród działań niepożądanych można wyróżnić np. reakcje alergiczne.
Jednym ze składników olejku eterycznego z anyżu gwieździstego jest także estragol. I tutaj sprawa się komplikuje, ponieważ badania pokazują, że estragol może być karcenogenny – dlatego jego spożycie powinno być ograniczone. Tak naprawdę w przypadku spożywania estragolu tylko “spożywczo” nie ma obaw – trzeba się natomiast zastanowić, jeśli przyjmuje się leki roślinne, zawierające źródła estragolu (mogą to być np. koper włoski, melisa, bazylia).
Przeciwwskazania do stosowania anyżu gwiazdkowego:
Anyż nie powinien być przyjmowany przez dzieci poniżej 6. roku życia – ze względu na prawdopodobne ryzyko alergii i zatrucia. Zatrucie może być spowodowane tym, że czasami anyż gwiazdkowy jest fałszowany anyżem japońskim (łac. Illicium anisatum), który jest rośliną trującą.
A jeśli chodzi o kobiety w ciąży to nie mam wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania anyżu gwiazdkowego w ciąży. Zatem, jak zawsze w takich sytuacjach, przyszłe mamy powinny powstrzymać się od spożywania anyżu.
Zdrowotności!
Pan Tabletka
PS. Chcesz dowiedzieć się jak prawidłowo zadbać o zdrowie dziecka? Polecam Ci serdecznie swoją książkę Odporność (klik!), w której tłumaczę w prosty, obrazowy i jednocześnie bezkompromisowy sposób – czym jest i jak prawidłowo zadbać o odporność.
PS. 2. W budowaniu odporności świetnie sprawdzą się także moje przepisy na syrop z cebuli (klik!), albo Rubinowy Miodek (klik!).
Żródła:
1.Farrimond, S. (2018). The Science of Spice, DK. s. 90-91.
2. Markuza-Bienicka, M. (1981). Zioła i przyprawy mojej kuchni. Warszawa: Wydawnictwo Wiatra, s. 7.
3. Pahlow, M. (2007). Zdrowe przyprawy. Wrocław: MedPharm Polska, s. 150-152.
4. Szaciłło, K., Szaciłło, M. (2018). Przyprawy, które leczą. Warszawa: Wydawnictwo Zwierciadło, s. 49-51.
5. Patra JK, Das G, Bose S, Banerjee S, Vishnuprasad CN, Del Pilar Rodriguez-Torres M, Shin HS. Star anise (Illicium verum): Chemical compounds, antiviral properties, and clinical relevance. Phytother Res. 2020 Jun;34(6):1248-1267. doi: 10.1002/ptr.6614. Epub 2020 Jan 29. PMID: 31997473.Patra JK, Das G, Bose S, Banerjee S, Vishnuprasad CN, Del Pilar
7. Rodriguez-Torres M, Shin HS. Star anise (Illicium verum): Chemical compounds, antiviral properties, and clinical relevance. Phytother Res. 2020 Jun;34(6):1248-1267. doi: 10.1002/ptr.6614. Epub 2020 Jan 29. PMID: 31997473.
8. Liu M, Yu Q, Xiao H, Yi Y, Cheng H, Putra DF, Huang Y, Zhang Q, Li P. Antiviral activity of Illicium verum Hook. f. extracts against grouper iridovirus infection. J Fish Dis. 2020 May;43(5):531-540. doi: 10.1111/jfd.13146. Epub 2020 Feb 25. PMID: 32100315.
9. https://www.ema.europa.eu/en/documents/public-statement/public-statement-use-herbal-medicinal-products-containing-estragole_en.pdf
10. Ize-Ludlow D, Ragone S, Bruck IS, Bernstein JN, Duchowny M, Peña BM. Neurotoxicities in infants seen with the consumption of star anise tea. Pediatrics. 2004 Nov;114(5):e653-6. doi: 1542/peds.2004-0058. Epub 2004 Oct 18. PMID: 15492355.